Jedno od najčešcih stanja koje se javlja kod starijih muškaraca benigna hiperplazija prostate BPH (Benign Prostatic Hyperplasia), definiše se kao benigno (ne-kancerozno) povećanje prostate uzrokovano rastom novih ćelija prostate.
Razlog za benignu hiperplaziju prostate nije u potpunosti razjašnjen. Na osnovu činjenice da se kod muškaraca kastriranih pre puberteta ne razvija BPH, može se zaključiti da testosteron ima značajnu ulogu. Uvećanje prostate se javlja zbog dejstva muškog polnog hormona dihidrotestosterona (DHT). Testosteron se metaboliše u mnogo potentniji androgen DHT, uz pomoć dva podtipa enzima 5-alfa reduktaze(5AR), podtip I(5AR1) i podtip II (5AR2).
DHT je primarni androgen, odgovoran za rast i razvoj prostate. Poznato je da i rasne i genetske predispozicije kao i način života i ishrana mogu uticati na razvoj BPH.
Učestalost BHP povećava se s godinama. Kod 45 – 90% muškaraca između 50 i 80 godina nađeni su histološki znaci BPH. Ta učestalost je:
- 8% kod muškaraca od 31 do 40 godina,
- 50% kod muškaraca od 51 do 60 godina,
- > 80% kod muškaraca preko 80 godina.
Simptomi
Primijećeno je da muškarci smetnje pri mokrenju različito doživljavaju. Neki muškarci izrazite smetnje doživljavaju kao normalno stanje za svoje godine, te se i ne obraćaju ljekaru, dok drugi reaguju i na minimalne promene vezane za mokrenje.
Muškarci oboljeli od BPH imaju simptome koji uključuju: usporeno ili odloženo mokrenje, slabi mlaz, nepotpuno pražnjenje (podražaj za mokrenjem odmah nakon mokrenja), isprekidanost (prekid mlaza tokom pražnjenja mehura), kapanje (kapanje mokraće koje traje nekoliko sekundi pri kraju mokrenja, a znak je da detrusor više ne može zadržati jaki mlaz), nokturija (potreba za mokrenjem 2 do 3 puta tokom noći), dizurija (bol pri mokrenju), hematurija (prisutnost krvi u mokraći), retencija mokraće (zastoj mokraće), učestalije mokrenje, urgentno mokrenje (jak i iznenadan podražaj za mokrenjem), inkontinencija (nekontrolirano isticanje mokraće).
Prostatizam se često koristi kao naziv za niz simptoma izazvanih benignom hiperplazijom prostate.
Simptomi BPH mogu se podijeliti u dve kategorije: opstruktivni i iritativni. Opstruktivni simptomi (usporeno ili odloženo mokrenje, slabi mlaz, isprekidanost, nepotpuno pražnjenje i kapanje na kraju mokrenja) su direktna posledica uticaja BPH na uretru, a iritativni(učestalost, noćno mokrenje, urgentno mokrenje, inkontinenciju, dizuriju, hematuriju, infekciju mokraćnog sustava i retenciju mokraće) su manifestacija nestabilnosti detrusora usled opstrukcije. Kod nekih muškaraca s BPH postoji opstrukcija ali bez simptoma – to je tzv. tihi prostatizam.
Ukoliko primijetite bilo koji od navedenih simptoma, razgovarajte sa svojim ljekarom i ne dozvolite da oni utiču na kvalitet Vašeg života!
Koje se pretrage mogu napraviti?
- Digitorektalni pregled (pregled prostate prstom kroz zadnje crijevo) otkriva povećanu i mekanu prostatu.
- Može se mjeriti brzina protoka urina (u muškaraca s BHP ona je manja od 10 ml u sekundi).
- Mjerenje ostatnog urina (količina urina preostalog u mjehuru nakon mokrenja).
- Ispitivanje tlaka urina tijekom mokrenja: može se izmjeriti tlak u mjehuru kako bi se potvrdila dijagnoza ili pronašla blokada.
- Moguće je napraviti analizu urina kako bi se provjerilo sadržava li krv ili je li prisutna infekcija.
- Urinokultura u slučaju infekcije
- Cistouretrogram
- Pretraga krvi – antigen specifičan za prostatu (PSA)
- Cistoskopija – promatranje prostate i mjehura
Liječenje
ALFA 1-BLOKATORI: Današnja terapija benigne hiperplazije prostate uključuje primjenu alfa 1-blokatora: doksazosina, prazosina i terazosina, lijekova koji su se prije koristili samo za liječenje visokog krvnog tlaka. Ti se lijekovi mogu koristiti za liječenje benigne hiperplazije prostate zato jer opuštaju mišiće vrata mjehura i olakšavaju mokrenje. Od ljudi koji su liječeni alfa 1-blokatorima, 74% je navelo poboljšanje simptoma. FINASTERID: Ovaj lijek snižava razinu hormona u prostati i time smanjuje njezinu veličinu. Povećava brzinu protoka urina i time smanjuje simptome benigne hiperplazije prostate. Ponekad je potrebno šest mjeseci da bi došlo do važnijeg poboljšanja. Međutim moguće popratne pojave povezane s upotrebom finasterida uključuju smanjeni spolni nagon (3,3%) i impotenciju (2,5-3,7%). OSTALI LIJEKOVI: Antibiotici se mogu primjenjivati za liječenje kroničnog prostatitisa koji obično prati benignu hiperplaziju prostate. Neki su muškarci izvijestili o poboljšanju simptoma nakon kure antibiotika. OPERATIVNO LIJEČENJE Operacija je obično indicirana u muškaraca sa simptomima inkontinencije, krvi u urinu, retencije mokraće i rekurentnih infekcija urinarnog trakta. Odabir specifičnog kirurškog zahvata obično ovisi o težini simptoma i veličini i obliku prostate. Kirurško liječenje uključuje transuretralnu resekciju prostate, transuretralnu inciziju prostate i otvorenu prostatektomiju. U toku su različita ispitivanja u svrhu procjene djelotvornosti ostalih terapija, kao što su hipertermija, termalna terapija, proteza za prostatu i hormonska terapija. TURP: Transuretralna resekcija prostate (TURP) je najčešći hirurški zahvat kod benigne hiperplazije prostate. Izvodi se umetanjem uretroskopa kroz uretru. Osnovna prednost ovog zahvata je da ne uključuje inciziju čime se smanjuje rizik od infekcije. Nakon izvršene transuretralne resekcije prostate, do poboljšanja simptoma u trajanju od 10 do 15 godina došlo je u 88% muškaraca. Impotencija je bila prisutna u 13,6%, a urinarna inkontinencija u 1% muškaraca. TUIP: Transuretralna incizija prostate (TUIP) je slična resekciji, ali se obično izvodi u muškaraca koji imaju relativno malu prostatu. Taj se postupak izvodi ambulantno. Na prostati se napravi mali rez kako bi se povećao otvor (lumen) uretre i ušće m.mjehura, čime se poboljšava brzina protoka urina i smanjuju simptomi benigne hiperplazije prostate. Do poboljšanja simptoma je došlo u 80% operisanih muškaraca. Moguće komplikacije uključuju krvarenje, infekciju, strikturu uretre i impotenciju (11,7%). OTVORENA PROSTATEKTOMIJA: Otvorena prostatektomija obično se izvodi uz opštu ili spinalnu anesteziju. Ovaj zahvat je dugotrajan i potreban je boravak u bolnici u trajanju od sedam do deset dana. Većina muškaraca (98%) je izjavila da je nakon otvorene prostatektomije došlo do poboljšanja simptoma. Moguće komplikacije uključuju impotenciju (16% do 32% ovisno o kirurškom pristupu) i urinarnu inkontinenciju (manje od 1%). Međutim, sve su popularniji postupci u kojima se ne oštećuju živci, jer smanjuju rizik od ovih komplikacija. Mjere samopomoći mogu biti korisne pri minimalnom stupnju opstrukcije. Uključuju vruće kupke, izbjegavanje alkohola ili prekomjernog uzimanja tekućine (posebno noću), mokrenje pri prvom porivu, redovnu spolnu aktivnosti ili ejakulaciju. Učestalost mokrenja noću smanjit ćete tako što nećete piti nekoliko sati prije nego što pođete na spavanje. Simptomi urinarne inkontinencije mogu se smanjiti raspoređivanjem unošenja tekućine tijekom dana. Izbjegavajte uzimanje velikih količina tekućine odjednom, već radije pijte manje tijekom obroka. Nemojte kupovati lijekove za prehladu i sinuse koji ne idu na recept, a koji sadržavaju sredstva za otčepljenje nosa zato što ti lijekovi mogu pogoršati simptome benigne hiperplazije prostate
Prevencija
Benigno povećanje prostate je normalni fiziološki proces do kojeg dolazi zbog starenja. Iako predpubertetska kastracija sasvim sigurno sprječava razvoj benigne hiperplazije prostate, to nije izvediva opcija.