Nadbubrežne žlijezde (adrenalne žlijezde) su parne žlijezde koje se nalaze smeštene iznad bubrega. Svaka nadbubrežna žlijezda ima svoju koru i srž koje su različite u strukturi i funkciji. Kora nadbubrežne žlijezde proizvodi hormone kortiozol, aldosteron i androgene, a srž nadbubrežne žlijezde proizvodi hormone adrenalin i noradrenalin. Difuzno uništenje kore nadbubrežne žlijezde dovodi do nedostatka sve tri grupe hormona koje se proizvode u njoj. Potrebno je da nedostaje preko 90 % mase kore nadbubrežne žlijezde da bi došlo do pojave Adisonove bolesti.
Brojni su uzroci nastanka Adisonove bolesti najčešće se javlja autoimuna Adisonova bolest (organizam pravi antitela protiv kore nadbubrežne žlijezde), i može se javiti udružena sa ostalim bolestima ovog tipa poput celijačne bolesti, dijabetes melitusa, vitiliga, Hašimoto tiroiditisa, mijestenije gravis, primarne bilijarne ciroze.
Takodje, može se javiti u sklopu tuberkuloze, sarkoidoze, blastomikoze, kriptokokoze, amiloidoze, hemohromatoze, Hočkinovog i non-Hočkinovog limfoma, maligne metastaze u nadbubrežnu žlezdu, kod oportunističkih infekcija u AIDS-u, gljivičnih infekcija, kod upotrebe nekih lijekova (ketokonazol, metadon, etomidat…), nakon zračenja regije trbuha, kod krvarenja (upotreba antikoagulanasa, operacije, trudnoća), kod embolija bilo kog porijekla, kod operacije odstranjivanja nadbubrežnih žlijezda (adrenalectomia).
Statistički podaci pokazuju da se Adisonova bolest javlja na svakih 50 ljudi od milion. Ne postoji jasna predilekcija, a pojedini podaci pokazuju da se odredjeni oblici Adisonove bolesti javljaju češće kod djece i kod osoba ženskog pola. Bolest je dobila ime po ljekaru koji je prvi put opisao.
Koji su simptomi i znaci Adisonove bolesti?
Početak bolesti najčešće je postepen.
Simptomi i znaci Adisonove bolesti su
- pojava tamnije prebojene kože i sluzokoža mjesecima pre drugih simptoma (tamnija prebojenost se prvo javlja na otkrivenim delovima kože, dlanovi su poštedjeni, a šake sa gornje strane su veoma prebojene i pigmentacija se javlja na očnim kapcima, ustima, na koži oko anusa i genitalnim sluznicama)
- postoji slabost i nepodnošenje napora, gubitak apitetita i gubitak tjelesne težine
- može se javitimučnina, povraćanje i proliv
- postoji suvoća sluzokože usta i opšta dehidriranost organizma
- vrtoglavica i nizak krvni pritisak mogu da dovedu do padanja i gubitka svijesti
- bolovi u mišićima i mlitava paraliza se javljaju zbog niskog nivoa kalijuma u krvi
- postoji promjena čula mirisa, čula ukusa i potreba za solju
- kod osoba muškog pola može se javiti impotencija i gubitak libida
- kod osoba ženskog pola postoji amenoreja (gubitak menstruacije) i gubitak pubične kosmatosti ženskog tipa
- vrlo retko dolazi do pojave simptima akutnog abdomena, povišene tjelesne temperature i šoknog stanja
Kako se postavlja dijagnoza Adisonove bolesti?
Anamneza sa kliničkom slikom i objektivnim pregledom je dovoljna da se posumnja na Adisonovu bolest, ali se moraju načiniti i dopunska ispitivanja kako bi se postavila tačna dijganoza.
ACTH stimulišući test se veoma često sprovodi (nakon infuzije ACTH – adrenkortikotropni hormon mjeri se nivo kortizola koji treba da bude očuvan, a kod Adisonove bolesti je smanjen).
Kod adrenalne krize, kada se ne smije čekati da se počne sa terapijom, dolazi u obzir i samo mjerenje nivoa kortizola u krvi.
Od ostalih analiza, može se naći hiponatrijemija (nizak nivo natrijuma u krvi) i hiperkalijemija (visok nivo kalijuma u krvi), anemija, limfocitoza, hiperprolaktinemija, hiper, ili hipokalcemija… Potrebno je načiniti i serološke analiza u cilju pronalaska antitijela na tkivo nadbubrežne žlezde.
Rutinski se radi redgnenski snimak grudnog koša u cilju traženja žarišta TBC-a, kao i Montoova proba i analiza ispljuvka na bacil TBC-a.
Skener (kompjuterizovana tomografija) trbuha može otkriti nespecifične promene na nadbubrežnim žlijezdama.
Kako se liječi Adisonova bolest?
Kod adrenalnih kriza sprovodi se nadoknada tečnosti i ugljenih hidrata i ordiniranje hidrokortizona intravenskim putem.
Tokom toplijeg vremena, savetuje se povećan unos soli. Takodje, potrebne su veće doze kortizola za vreme infekcije, hirurške intervencije, traume i stresa. Neophodno je doživotno uzimanje dnevnih doza kortizona.
Obavezno je i liječenje osnovne bolesti koja je izazvala Adisonovu bolest (ukoliko postoji modalitet lečenja).