Prehlada je lako prenosiva infektivna bolest gornjih disajnih puteva koja uglavnom zahvata nosnu šupljinu i gornji sprat ždrijela (nazofarinks). U simptome spadaju kijavica, kašalj, bol u grlu, curenje i osjećaj zapušenosti nosa, kao i povišena temperatura. Od ostalih simptoma, mogu se pojaviti bol u mišićima (mialgija), umor, glavobolja i gubitak apeitita. Simptomi se obično povlače za 7-10 dana ali, neki simptomi mogu trajati do tri nedjelje.
Prehlada je najčešća zarazna bolest kod ljudi. Prosječna odrasla osoba boluje od dvije do tri prehlade godišnje dok dijete preboli između šest i dvanaest prehlada godišnje. Kašalj izazvan rinovirusima je obično blag. Uporan, iscrpljujući kašalj i povišena tjelesna temperatura su više karakteristika infekcije virusom gripa (influence).
Prehlada obično počinje umorom, osjećajem hladnoće, kijavicom i glavoboljom. Ostali simptomi, kao što su curenje iz nosa i kašalj, pojavljuju se kroz dva ili više dana. Simptomi su obično najizraženiji drugog ili trećeg dana nakon početka infekcije.
Prehlade su češće zimi
Virus prehlade se prenosi na dva načina: udisanjem iz vazduha kapljica koje sadrže virus ili kontaktom sa zaraženom sluzi iz nosa ili zaraženim predmetima. Prenos virusa je posebno čest u obdaništima i školi zbog bliskog kontakta velikog broja djece. Ove infekcije se potom kod kuće prenose na druge članove porodice. Tradicionalno je verovanje da prehlada može nastati usled produžene izloženosti hladnom vremenu kao što je slučaj tokom jesenjih i zimskih meseci, po čemu je i bolest dobila svoj naziv.
Uloga sniženja tjelesne temperature kao faktora rizika za nastanak prehlade je kontraverzna. Danas se vjeruje da je većina virusa koji izazivaju prehlade sezonskog karaktera, jer se češće javljaju tokom hladnog i vlažnog vremena. Slab imuni sistem takođe predstavlja faktor rizika od oboljevanja. Nedostatak sna i loša ishrana su povezani sa povećanim rizikom od razvoja infekcije nakon izloženosti virusima.
Kijavica, jedan od simptoma prehlade
Prehlada je bolest koja pogađa gornji respiratorni trakt. Simptomi prehlade su povezani sa reakcijom imunog sistema na virus. Mehanizam odgovora imunskog sistema je uglavnom specifičan za svaki virus. Na primer, rinovirus se vezuje za receptore za koje se takođe vezuje adhezioni molekul ICAM-1, što pokreće produkciju i oslobađanje medijatora zapaljenske reakcije. Upravo taj „višak” u količini inflamatornih medijatora dovodi do ispoljavanja simptoma prehlade. Jedan od najviše ispoljenih simptoma je kijavica. U osnovi ovog simptoma, koji je odlika ne samo infektivnih već i alergijskih i neinfektivnih-nealergijskih rinitisa je jedan složeni refleksni mehanizam, koji se zove nazotorakalni refleks.
Kada virus izazove zapaljenje sluzokože, medijatori zapaljenja stimulišu receptore 5. moždanog živca (n. trigeminusa). To dovodi do aktiviranja refleksnog luka. Dolazi do dubokog udaha, a u isto vreme dolazi do približavanja glasnih žica, čime se disajni put kratkotrajno zatvara. Vazdušni pritisak u prostoru ispod glasnih žica je sada mnogo viši nego pritisak iznad. Kada ta razlika pritisaka nadvlada silu zatezanja i primicanja glasnih žica, vazduh se iz donjih disajnih puteva naglo, gotovo eksplozivno izbacuje u spoljašnju sredinu. Rinovirusi i koronavirusi obično ne dovode do oštećenja nosne sluzokože. Za razliku od njih, virus gripa i adenovirusi mogu dovesti do veoma teškog oštećenja sluzokože nosa i to najčešće u oblasti „mirisne sluzokože”. Teški rinofaringitisi i rinosinuzitisi prouzrokovani virusom gripa mogu ponekad dovesti do trajnog gubitka čula mirisa, što je za pacijente veliki hendikep.
Prevencija prehlade
Jedini efikasan način za prevenciju prehlade je fizičko sprečavanje širenja virisa. Ovo prvenstveno obuhvata pranje ruku i nošenje maski za lice. Vakcinacija se pokazala efikasnom kod većine oblika virusa gripa, mada treba uzeti u obzir činjenicu da su ti virusi veoma skloni mutacijama, odnosno izmenama genetskog materijala. Pomoćna ljekovita sredstva na bazi cinka mogu biti efikasna u smanjenju broja prehlada, naročito u dječijoj populaciji.
Preventivni unos vitamina C, kako su pokazali rezultati istraživanja, ne smanjuje rizik od nastanka prehlade, mada može skratiti trajanje simptoma.
Terapija je simptomatska
Liječenje podrazumeva ublažavanje simptoma bolesti. Preporučuju se odmor i unos tečnosti. Pacijentima se preporučuje uzimanje lijekova za ublažavanje bolova i snižavanje temperature (analgoantipiretici). Kod odraslih, kao i kod djece starije od 6 godina, zapušenost nosa kao i curenje nosa se mogu ublažiti primenom nazalnih dekongestiva u obliku sprejeva i kapi, ali ne duže od 5 dana u kontinuitetu. Još uvek nije jasno da li je udisanje vlažnog i toplog vazduha (tzv. inhalacije) koristan metod u lečenju prehlada.
Lijekovi protiv kašlja (antitusici) mogu biti korisni u terapiji upornih napada kašlja, naročito kod poteškoća prilikom spavanja. Antibiotici nemaju nikakvog dejstva protiv virusnih infekcija, a samim tim nemaju nikakvog efekta prilikom prehlade. Dejstvo brojnih antivirusnih lijekova je još uvek u fazi kliničkih ispitivanja. Primena ekstrakata ljekovitih biljaka se pokazala kao efikasna u liječenju akutnih virusnih rinosinuzitisa, a to su pokazale brojne kliničke studije, realizovane u različitim dijelovima svijeta.
Riječ je uglavnom o kombinovanim preparatima, sastavljenim od aktivnih supstanci pet ljekovitih biljaka (verbena, lincura, kiselo zelje, zova i jagorčevina). Ovi lijekovi ispoljavaju sekretolitičke i antizapaljenske efekte, što, zajedno sa njihovim antivirusnim svojstvima, doprinosi poboljšanju ventilacije i drenaže paranazalnih sinusa.
Prehlada je obično blaga bolest koja prolazi sama od sebe, a većina simptoma nestaje kroz nedjelju dana. Teže komplikacije, ukoliko do njih dođe, javljaju se kod starijih osoba, male djece ili kod osoba kojima je oslabljen imuni sistem. Može se razviti sekundarna bakterijska infekcija i dovesti do akutnog sinuzitisa, faringitisa ili akutnog zapaljenja srednjeg uva.